آقای حق‌پسند به عنوان نماینده بازاریان مریوان، که مدتی نیز تجربه‌ی کولبری در مرز را داشته و اکنون به عنوان واردکننده کالا در بازار مریوان فعالیت دارد. ایشان با کولبران زیادی در ارتباط است و در این خصوص اطلاعات مفیدی پیرامون تجربه‌ی زیسته‌ی کولبران را در این گفته بیان می‌کند.
-افرادی که در این منطقه کولبری می‌کنند در چه دوره‌ی سنی و مقاطع تحصلی هستند؟
سن افرادی که کولبری می‌کنند از ١٥ سال تا ٥٥ سال متغیر است. از نظر تحصیلات نیز همه‌ی مقاطع از بیسواد تا فوق لیسانس را می‌توان در مرزها مشاهده کرد.
-آیا این افراد قبلاً شغلی داشته یا مبادرت به انجام کار دیگری کرده‌اند؟ انگیزه تغییر شغل و دست کشیدن از شغل قبلی چه بوده است؟
عده‌ای به صورت دائمی مشغول کولبری هستند و عده‌ای نیز پاره‌وقت برای تأمین هزینه‌های تحصیلی و یا در فواصلی که کار کشاورزی تعطیل می‌شود یا کارگری ساختمان از رونق می‌افتد، به کولبری مبادرت می‌کنند. عده‌ای نیز قبلاً در بازار مشغول به کار بودند اما به دلیل نوسانات نرخ ارز در سال ٩٠ بخش عمده‌ای از سرمایه‌ی خود را از دست دادند و چون سرمایه‌ی کافی و مهارت دیگری نداشته‌اند به کولبری روی آوردند. لازم به ذکر است که زمینهای کشاورزی در مناطق مرزی استان کردستان، بسیار ناهموار و از نظر امکانات عقب‌افتاده است و هنوز هم به شیوه‌های سنتی در آنجا کشاورزی می‌شود و درآمد حاصل از کشاورزی مکفی خرج عائله‌ی این افراد نیست و آنان مجبور هستند شغل دومی را برای خود برگزینند.
-آیا همه‌ی این افراد دارای کارت تردد می‌باشند؟ چند بار در ماه از طریق معابر قانونی اقدام به کولبری می‌کنند؟ از معابر غیر رسمی چطور؟
در کردستان دو نوع معبر مرزی وجود دارد که یکی رسمی و توسط دولت و با نظارت مرزبانیها کنترل می‌شود و دومی معابر غیررسمی است که کالا به صورت قاچاق از آن حمل می‌شود. فقط کسانی که از معابر رسمی کالا وارد می‌کنند دارای کارت تردد هستند که بسته به فصل و حجم باری که در بازارچه‌ها وجود دارد از ماهی حداقل دو بار تا نهایتاً شش بار اقدام به وارد کردن کالا می‌کنند. عده‌ای دیگری هم که کارت تردد ندارند، از گذرگاه‌های غیرقانونی اقدام به واردات کالا می‌کنند؛ با توجه به نظارت انتظامی که از مرزها می‌شود هر کولبر در نهایت خوش‌شانسی می‌تواند 6 بار از معابر غیررسمی، بار بیاورد و حتی گاهی با توجه به تدابیر شدید امنیتی در طول ماه نمی‌توانند هیچ باری وارد کنند.
همیشه وقتی گفته می‌شود قاچاق از معابر غیررسمی وارد می‌شود، ناخودآگاه ذهن افراد به سوی موادمخدر، مشروبات الکلی و اجناس ممنوعه متبادر می‌شود که لازم است جهت روشن شدن قضیه به این نکته اشاره کنم که این اجناس معمولاً لوازم بهداشتی، پوشاک، خشکبار و چند قلم اجناسی هست که معمولاً از معابر رسمی به صورت مقطعی مجوز ورود دارند و بعد از مدتی که مجوز ورود داده نمی‌شود، تجّار به دلیل عودت بار خریداری شده به مبدأ با ضرر و زیان همراه خواهد بود، اقدام به واردات آن به صورت قاچاق می‌کنند.
البته نمی‌توان منکر شد که به صورت خیلی محدود اجناسی که قانونگذار و شارع بر نهی از آن تأکید داشته‌اند، وارد می‌شود که جهت جلوگیری و تمیز قائل شدن بین اینها از سایر اجناس، می‌توان راه تدابیری از سوی دولت اندیشه شود تا دیگر شاهد حوادث ناگواری همچون مرگ کولبران بر اثر تیراندازی مأموران، پرتاب شدن از صخره‌ها و زیر بهمن ماندن این عزیزان نباشیم.
-آیا کارت تردد را می‌توان اجاره داد؟ بابت آن چقدر دریافت می‌شود؟
این کارتها قابلیت و اعتبار اجاره داده شدن را ندارند. هزینه‌ای هم بابت آنها از کسی گرفته نشده و کمک معیشتی از سوی دولت برای ساکنان روستاهای مرزی به حساب می‌آیند.
البته هستند افرادی که وضعیت معیشتی آنها مناسب است و تنها به سبب سکونت در روستاهای مرزی مشمول دریافت کارت تردد کولبری شده‌اند و بعدها نیز به شهر مهاجرت کرده‌اند و این به ضرر کولبرانی است که واقعاً نیازمندند و وضعیت مالی مناسبی ندارند.
-آیا برای گرفتن بار با واسطه‌های وجود دارد؟ به ازای هر کیلو بار چقدر عاید کولبران می‌شود؟
واسطه‌ای برای دریافت بار وجود ندارد. تجّار پس از خرید کالا از کشور عراق یا کشور ثالث دیگری، بارشان به عراق می‌رسد و معمولاً یک نفر به نمایندگی از تجار برای ترخیص کالا اقدام می‌کند و کولبران با حضور در بازارچه‌ها بدون واسطه اقدام به کول کردن بار می‌کنند.
قیمت هر بار هم بسته به شهرستانها متفاوت است، مثلاً در مریوان به ازای هر بار مبلغ 100 هزار تومان، در جوانرود 150 هزار تومان و در بانه با توجه به حجم بار و تسریع در ترخیص کالا از 200 هزار تومان تا 400 هزار تومان متغیر است. در سردشت هم هر سرویس از 200 هزار تا 300 هزارتومان متغیر می‌باشد. البته این درآمد برای کولبران خالص نیست و هزینه‌هایی چون خوردوخوراک و کرایه ماشین کولبران تا رسیدن به بازارچه‌ها را باید از آن کم کرد.
حجم باری که کولبر برای هر دفعه حمل می‌کند در معابر رسمی از 50 کیلو، 70 کیلو و حتی گاهی 100 و 120 کیلو نیز می‌رسد. در معابر غیررسمی به علت صعب‌العبور بودن مسیرها، امکان حمل بار با وزن بالا مقدور نیست و در نهایت بار 20 کیلویی و حداکثر 35 کیلویی بر دوش می‌گیرند.
-چرا این افراد برای یافتن کار دیگر اقدام مهاجرت به شهرهای بزرگتر نمی‌کنند؟
در خصوص مهاجرت به شهرهای بزرگتر باید گفت که مهاجرت نیاز به پشتوانه‌ی مالی و ارتباطی دارد که مردم این منطقه از آن بی‌بهره‌اند. از آن مهمتر هیچ ضمانتی وجود ندارد که پس از مهاجرت در این شهرها، کار بهتر، درآمد مکفی‌تر و زندگی راحت‌تری داشته باشند. باید ریسک زیادی را متحمل شوند که امکان نابود شدنشان در این مسیر بسیار بیشتر از پیدا کردن کار مناسب است.
-مهمترین عوامل روی آوردن مردم منطقه به کولبری را چه می‌دانید؟
مهمترین عامل رویآوردن مردم منطقه به نظر من نبود کار کافی، نبود درآمد مکفی در شغلهای فصلی می‌باشد.
-نظرتان در مورد تشکیل تعاونی کولبران چیست؟ انتظارتان از این چنین تعاونیهایی چیست؟
در خصوص تشکیل تعاونیهای کولبری، چند وقت پیش به نمایندگی از کولبران در نشست هم‌اندیشی که با فرماندار مریوان داشتم، به علت اتمام زمان جلسه، فرصت ارائه‌ی پیشنهاد تشکیل این تعاونیها از سوی اینجانب فراهم نشد. من بر این باورم با توجه به نظرسنجی‌ای که از کولبران هم داشته‌ام، تشکیل این تعاونیها در دراز مدت به نفع کولبران خواهد بود. برای مثل این تعاونیها با دریافت مبلغی از کولبران پس از مدتی یک سرمایه‌ی چشمگیری در اختیار دارند که با احداث کارخانه یا کارگاهی، هم اشتغالزایی می‌کنند و هم درآمد حاصل از آن را به خود کولبران بازمی‌گردد و به عبارتی کولبران سهامداران این کارخانه‌ها می‌شوند.
-به نظر شما چه کارهایی باید صورت بگیرد تا پدیده‌ی کولبری کاهش بیابد؟
متأسفانه در مناطق کردنشین و بخصوص در مناطق صفر مرزی، کارخانه‌ای نیست که افراد در آن مشغول به کار شوند. آموزشهای مهارتی لازم به شهروندان در پایینترین سطح خود قرار دارد. توسعه‌ی کشاورزی و مکانیزه کردن آن می‌تواند رونقی به منطقه ببخشد و از میزان کولبری بکاهد؛ اما تسهیلات بانکی مورد نیاز آن یا وجود ندارد و یا با بوروکراسی پیچیده‌ای همراه است که کار را سخت می‌کند.
نظرات